بررسی ویژگی های کمی و کیفی هندوانه ابوجهل (citrullus colocynthis l.) در برخی از رویشگاه های طبیعی استان سیستان و بلوچستان

گیاهان دارویی بسیار زیادی هستند که به صورت خودرو در دشت ها و دامنه کوه ها و زیستگاه های خاص خود یافت می شوند. از آنجا که این گیاهان در جهان جهت تغذیه و درمان بیماری ها مورد استفاده و از اهمیت خاصی برخوردار می باشند، لذا تحقیق بر روی گونه های بومی کشور، مورد توجه محققان و پژوهشگران این رشته قرار گرفته است. این تحقیق به منظور ارزیابی ویژگی های کمی و کیفی گیاه دارویی حنظل یا هندوانه ابوجهل (citrullus colocynthis l.) در برخی از رویشگاه های طبیعی استان سیستان و بلوچستان شامل شهرستان های زابل، ایرانشهر، نیکشهر و سرباز اجرا شد. گیاهی گرمسیری، از خانواده کدوئیان، علفی، چند ساله، ساقه خوابیده یا بالا رونده و پوشیده از تار است که بصورت فراوان در جنوب ایران بخصوص استان سیستان و بلوچستان وجود دارد. نتایج نشان داد صفات موفولوژیکی از قبیل تعداد شاخه، طول شاخه وزن تر میوه و وزن صد دانه اختلاف معنی دار بین شهرستان ها و مناطق وجود دارد. و صفاتی از قبیل اندازه دمبرگ، طول و عرض برگ، طول و قطر میوه و وزن خشک تفاوت معنی داری مشاهده نشد. بین شهرستان ها و مناطق داخل شهرستان ها تفاوت معنی داری از نظر درصد روغن و پروتئین بذر وجود نداشت. اما میزان عناصر کلسیم، منیزیم، روی، پتاسیم و میزان کربوهیدرات بذر، بین شهرستان ها و مناطق در سطح یک درصد اختلاف معنی دار نشان داده است. نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر آن است که میزان درصد نیتروژن و فسفر خاک کمتر از گیاه بود، همبستگی معنی داری بین عناصر موجود در خاک و عناصر معدنی گیاه وجود دارد. نتایج حاصل از عصاره اتانولی میوه و ریشه گیاه (gc) نشان داد که کوکوربیتاسین های a, b, c, l, e, d و دو ترکیب کولوسنتین و کولوسنتتین از میوه و ریشه گیاه مناطق مورد مطالعه با مقادیر مختلف وجود داشته و میزان کوکوربیتاسین ها در ریشه گیاه نسبت به میوه بیشتر است. نتایج حاصل از gc/ms عصاره بوتانولی میوه این گیاه ترکیباتی مانند الکل ها، کتون ها، ترکیبات ایوکسی و هیدروکربن ها را شناسایی نمود. که این ترکیبات جزء ترکیبات بیولوژیکی فعال هستند، خصوصیات این ترکیب احتمالاً کمک به استفاده های طب سنتی می باشد. از نظر کوکوربیتاسین شهرستان نیکشهر بیشترین میزان را نشان داده است. بنابراین می توان گفت اختلافاتی که از نظر صفات مورد مطالعه دیده می شود می تواند ناشی از تفاوت ویژگی های اکولوژیک مناطق مانند دما، رطوبت و ارتفاع از سطح دریا و یا سایر عوامل خاکی و جغرافیایی باشد.